این در حالی است که در سال‌های گذشته برخی با انتقاد از قیمت خرید تضمینی و قیمت تمام شده گندم داخلی، خودکفایی در گندم را به چالش کشیده و معتقد بودند با توجه به پایین‌تر بودن قیمت تمام شده گندم وارداتی به نسبت گندم تولید داخل و هزینه‌های نیل به خودکفایی در تولید گندم، واردات این کالا مقرون به صرفه خواهد بود.
اما اخیراً افزایش قیمت‌های جهانی امکان صادرات گندم ایران را فراهم کرده است. با این وجود صادرات گندم ایران هنوز در ابتدای راه بوده و با چالش‌هایی روبه‌رو است.
امسال پس از افزایش قیمت جهانی گندم، با صادرات 160 هزار تن گندم به عمان، کشورمان به جرگه کشورهای صادر‌کننده گندم پیوست. این در حالی است که تا پیش از این به‌دلیل بالاتر بودن قیمت تمام شده گندم تولید داخل امکان صادرات گندم ایران وجود نداشت.
اما در 2 سال اخیر، افزایش قیمت گندم موجب شد تا قیمت گندم تولید داخل کشور به کمتر از قیمت‌های جهانی این کالا کاهش یافته و زمینه صادرات گندم کشورمان فراهم شود.
معاون بازرگانی خارجی شرکت بازرگانی دولتی ایران در پاسخ به پرسش خبرنگار همشهری در مورد این که برنامه‌ریزی برای صادرات چه میزان گندم و به چه کشورهایی از سوی این شرکت صورت گرفته است، می‌گوید: در سال‌جاری صادرات یک میلیون تن گندم هدف‌گذاری شده است که این میزان صادرات گندم در 2 بخش انجام خواهد شد.
500 هزار تن از این میزان توسط شرکت بازرگانی دولتی ایران صادر خواهد شد که اکنون قرارداد صادرات 160 هزار تن گندم به عمان و بقیه نیز به کشورهای حوزه خلیج فارس، جنوب‌شرقی آسیا، کنیا و برخی کشورهای آفریقایی صادر خواهد شد.
همچنین 500 هزار تن دیگر گندم تولید داخل توسط بخش خصوصی خریداری و قراردادهای صادرات آن منعقد شده است. اکنون بخشی از این میزان صادر شده و بقیه نیز در حال صادرات است.
بر اساس قراردادهای منعقد شده، یک میلیون تن گندم توسط شرکت بازرگانی دولتی ایران و بخش خصوصی طی مدت 4 ماه آینده یعنی تا پایان سال‌جاری میلادی صادر خواهد شد.
سعید احمدی ابهری در توضیح سایر بازارهای هدف صادرات گندم ایران، می‌افزاید: از آنجا که قراردادهای صادرات گندم به صورت شاخص منعقد می‌شود، وظیفه تحویل گندم روی کشتی را بر عهده داشته و با مقصد کار چندانی نداریم.
گندم ایران نیز به وسیله تاجران بین‌المللی مواد غذایی به کشورهای مختلف صادر می‌شود. همچنین 500 هزار تن گندم نیز توسط بخش خصوصی صادر خواهد شد.
وی در زمینه قیمت گندم صادراتی ایران می‌افزاید: قراردادهای صادرات گندم ایران با توجه به قیمت‌های جهانی به قیمت‌های متفاوتی منعقد شده است. برخی از این قراردادها به نرخ شاخص و برخی به صورت C&F بوده است.
با این روند قراردادهای صادرات گندم ایران از 320 دلار منعقد شده و اکنون اگر بخواهیم قرارداد صادرات گندم منعقد کنیم، قیمت گندم صادراتی 345 دلار در هر تن خواهد بود. گرچه با توجه به این که گندم در سطح جهانی بورس حساسی دارد نمی‌توان قیمت را حتی برای یک روز نیز ثابت فرض کرد و امکان کاهش یا افزایش قیمت گندم در هفته‌های بعد وجود دارد.
از سوی دیگر با توجه به وجود ظرفیت مازاد بیش از 2 برابری تولید آرد در کشور و توجه به این نکته که صادرات آرد به‌دلیل ارزش افزوده و اشتغالزایی بیشتر، به مراتب از صادرات گندم مقرون به صرفه‌تر است، حتی پس از نیل به خودکفایی در تولید و ممنوعیت واردات گندم نیز بر اساس اعلام وزارت بازرگانی کارخانه‌های تولید آرد مجاز به واردات گندم و صدور این کالا پس از تولید آرد شدند.
با توجه به این که اکنون، ایران از جمله کشورهای صادر‌کننده گندم محسوب می‌شود، سؤال اساسی آن است که سهم گندم صادراتی در تأمین نیاز کارخانه‌های تولید آرد تا چه حد است؟
مسئولین وزارت بازرگانی با اشاره به ظرفیت‌های بالای موجود کارخانه‌های تولید آرد، معتقدند امکان تأمین نیاز این کارخانه‌ها به گندم از محل تولید داخل وجود نداشته و باز هم واردات، گزینه پیش روی این تولید‌کنندگان آرد است.
احمدی ابهری در این زمینه که اکنون قیمت تمام شده گندم داخلی کمتر از قیمت جهانی گندم است، آیا تأمین گندم مورد نیاز کارخانه‌های تولید آرد نسبت به صادرات گندم، از توجیه بیشتری برخوردار نخواهد بود، می‌گوید: تا پیش از افزایش قیمت جهانی گندم و به‌دلیل پایین‌تر بودن قیمت گندم وارداتی نسبت به گندم تولید داخل، کارخانه‌های آرد نسبت به تأمین گندم از محل واردات از کشورهایی مانند قزاقستان که قیمت کمتری نسبت به قیمت تضمینی گندم تولید داخل داشت، اقدام می‌کردند و این کار از صرفه اقتصادی بیشتری برخوردار بود.
حتی تا 3 ماه پیش نیز که قیمت خرید تضمینی گندم داخلی بیشتر از قیمت‌های جهانی و امکان صادرات وجود نداشت، کارخانه‌های تولید آرد نسبت به واردات گندم اقدام می‌کردند و بر این اساس وزارت بازرگانی پیشنهاد تخصیص یارانه برای کاهش قیمت تمام شده گندم داخلی و فراهم شدن زمینه صادرات این محصول را به شورای اقتصاد ارائه کرده بود، اما در این شورا تصویب نشد و رشد قیمت جهانی گندم، رفع این مشکل را به همراه داشت.
معاون بازرگانی خارجی شرکت بازرگانی دولتی ایران، می‌افزاید: همچنین با افزایش قیمت جهانی گندم و مقرون به صرفه نبودن واردات برای کارخانه‌های آرد، اکنون گندم مورد نیاز این کارخانه‌ها برای تولید آرد مصرفی داخلی از محل گندم تولید داخل تأمین می‌شود. اما با توجه به ظرفیت‌های بسیار بالای کارخانه‌های تولید آرد در کشور، قادر به تأمین گندم مورد نیاز برای تولید آرد صادراتی نیستیم.
وی در زمینه میزان صادرات آرد توسط کارخانه‌های داخلی تولید این محصول و امکان جایگزینی صادرات آرد به جای گندم، می‌گوید: اکنون مقداری آرد از طریق حمل‌ونقل زمینی به کشورهایی که مشکلات حمل آرد به آنها وجود نداشته و آرد برای مدت کوتاه‌تری در وسیله حمل باقی می‌ماند، صادر می‌شود و گرچه صادرات آرد به‌دلیل ایجاد ارزش افزوده بیشتر و اشتغال، قطعاً نسبت‌به صادرات گندم به صرفه‌تر خواهد بود اما باید توجه کرد که صادرات آرد از بازارهای محدودتری برخوردار است و به اندازه گندم، قادر به بازاریابی و صادرات آرد نیستیم چرا که شرایط نگهداری، حمل‌ونقل و بازاریابی و صادرات آرد به مراتب از صادرات گندم دشورارتر است.
